Tuesday 14 January 2014

Y Scaa Harrish Innsmouth: Ronsaghey

As myr shen cheau mee tammylt y fastyr shid ayns Lioarlann y Theay Newburyport, shirrey fys er Innsmouth. Va mee er nyannoo eab dy vriaght ny cummaltee ayns shappyn, thie bee, garreishyn as oik ny firvooghee, agh dooar mee dy row ad ny smoo fastagh foast er y chooish na hoig mee jeh ny dooyrt y jantagh tiggad. Hoig mee dy leah nagh beagh traa brash dy liooar aym dy chur shee er y tostid dooghyssagh v’ayn. Va sorçh dy ghrogh-ourys do-hoiggal oc, myr dy row blass neuchooie ennagh er peiagh erbee as anaase echey er Innsmouth. ‘Sy YMCA raad va mee goaill aaght, hug y cleragh coyrle bog noi goll dys lheid y voayl grouw as fioghit; as va’n ymmyrkey cheddin ry-akin ec skimmee y lioarlann. Rere barel sleih ynsit, by leayr eh nagh row Innsmouth agh ny ard-hampleyr dy ‘ioghey baljagh.

S’goan y fys hooar mee ayns lioaryn shennaghys Choontae Essex er skellooyn y lioarlann. Hoilshee ad dy row y balley currit er bun ayns 1643, er enney er son troggal lhongyn roish yn Irree Magh, ny ynnyd ard-raah marrey leah ‘sy nuyoo eash yeig, as eisht ny valley mwyljyn jeh beggan scansh chrog er niart ny Manuxet. S’tiark er lheh ny focklyn cheau ad er plaie as rouaney 1846, myr dy dug ad drogh-ghoo er y choontae.

Cha row monney screeuit er fiodaghey y valley, agh by leayr eh scansh ny coontaghyn s’anmey. Erreish da’n Chaggey Theayagh, cha row çhynskyl erbee jeant agh ec Colught Sheeley Varsh, as cha row dellal erbee feeu geill ry-akin foast agh creck caagyn airhey as sheer-eeastagh. Dirree cosney yn eeastagh ny sloo as ny sloo rish leagh yn earrey tuittym as colughtyn mooarey cohirrey nyn oi, agh cha row rieau genney eeastyn rish Purt Innsmouth. B’anvennick eh chum joarreeeyn ayns shid; fo focklyn reajagh hooar mee feanish dy row Polannee as Phortiugee ennagh er nyannoo yn eab, as dy jagh ad er skeaylley dy barbagh quaagh.

Y red va wheesh sym aym er, shen slamockle er cliejeenys quaagh as kiangley neuvaghtal eddyr eshyn as Innsmouth. By vaghtal eh dy dug y lane çheer geill dy liooar da, son lhaih mee dy row sampleyryn ry-akin ayns thie-tashtee Ollooscoill ny Miskatonagh ayns Arkham, as ayns shamyr taishbyney Heshaght Hennaghys Newburyport. Va coontaghyn brisht ayn, eig as cadjinagh, agh dennee mee snaue fo-strooan quaagh kinjagh nyn mast'oc. Va blass feer whaagh as boiragh er y chooish, do nagh dod mee ceau eh ass my chione, as ga dy row eh anmagh dy liooar ‘syn astyr reih mee dy heein sampleyr Newburyport—dooyrt ad dy nee nhee mooar v’ayn as coreir neuchorrym echey, jeant myr tiara dy baghtal—my dod mee reaghey shen.

Hug y lioarlannee notey enney dou son meoir ny Sheshaght, Bnr. Anna Tilton. V’ee cummal ‘sy naboonys, as erreish dou cur soilshaghey giare jee, va’n shenn ven ooasle kenjal dy liooar mish y chur lhee stiagh ‘sy thie doont, son nagh row ee anmagh agglagh. Va çhaglym feeu oc, dy jarroo, agh va’n aigney aym my lhiettal veih cur tastey cooie da’n chooid smoo jeu. Hirr mee y nhee joarree ghlist fo sollys lectragh ayns cuilleig hashtee.

Cha nee ro-ennaghtaght aesthetagh ghow yn ennal hene assym; cha row feme erbee er y lheid. Va aalid neughooghyssagh ennagh er yn ashlish joarree soylleysagh honnick mee ny soie er clooishag velvad ghorrym. Eer nish, s’doillee dou soilshaghey ny honnick mee, ga dy nee tiara v’ayn dy baghtal, rere y choontey lhaih mee. Va’n çheu veealloo ard, as va ymmyl feer vooar as neuchorrym aght ennagh echey, myr dy row eh kiaddit da kione ooh-chrooagh, as frourtagh bunnys. Er lhiam dy nee airh v’ayn son y chooid smoo, agh va skell quaagh gial ayn hug orrym credjal dy nee co-veain v’ayn, ga nagh nhione dou cre’n meain elley v’ayn as y jees co-aalin. V’eh oor-noa, bunnys, as dod mee er geau ooryn jannoo studeyrys er ny cowraghyn tayrnagh v’er, nagh row casley rish tradishoon erbee by nhione dou eh. Va kuse jeu towse-oaylleeagh, as annym baghtal ny marrey er kuse elley, as va keiraght yindyssagh as schleioil ennagh er nyn ngrainney er yn eaghtyr myr linney as aashag hrean.

Ny smoo yeeagh mee, ny smoo drualtys hug eh orrym; as mastey’n yindys dennee mee blass anveaghee nagh dod mee cur enney ny baght er. Hoshiaght heill mee dy nee dooghys quaagh neuheiltagh ny h-ellyn voir orrym. Shimmey obbyr ellyn honnick mee roish shen, agh adsyn nagh lhiann hug strooan ashoonagh ny kynneeagh er enney ain, v’adsyn jeant jeh yoin myr freggyrt jeianagh hass noi dagh strooan er enney. Cha row y tiara yn derrey yeh ny’n jeh elley. By leayr eh dy lhiann eh rish saase coardit ennagh, appee as fondagh, agh va’n saase shen lane scarrit rish saase erbee—Heear ny Hiar, shenndeeagh ny jeianagh—va maa rieau er vakin ny er glashtyn jeh. Dod oo er gredjal dy nee keirdaght heihill elley v’ayn.

Agh dy leah hoig mee dy row bun elley, as wheesh niartal, foddee, ec y ghraue-aash v’orrym: cummey jallooagh as maddaghtoil ny caslyssyn quaaghey. Va sannish ayndaue jeh folliaghtyn foddey as çharvaalyn traa as spoar erskyn credjue, as daase bree ny marrey gyn brishey dy ve drogh-vonneydagh, faggys. Mastey ny jallooyn grainnit va bugganeyn far-skeealagh lane dy ghrayn arraghtagh as olkys—cummaghyn jeh eeast as rannag anvestit—as cha dod mee cur jeem ennaghtyn jeh far-chooinaghtyn lhiantynagh meegherjoilagh, myr dy ghooisht ad killagyn dowiney kirpey ta tashtey bun-chooinaghtyn shennayragh atçhimagh, as tayrn neese scaaghyn assdauesyn. Heill mee ny keayrtyn dy row dagh linney ny h-eeast-rannagyn ard-vollaghtagh lane dy vun as bree olkys yoarree gyn yss.

Nagh neuchorrym y scansh v’eddyr cummey y tiara as y shennaghys giare prosoil daa-insh Bnr. Tilton dou. Va fer Innsmouth er meshtey er ny chur fo ghioal son symm erskyn credjue ayns shapp State Street ayns 1873; hooar eshyn baase ayns boiraneys laa ny ghaa ny s’anmee. Chionnee y Çheshaght eh dy jeeragh veih’n ghioalteyr, as jannoo taishbynys cooie da’n whallid echey. Hug ad lipaid er myr keird ny h-Injyn Shiar ny ny h-Injey-Sheen, foddee, agh va’n fogrey shen shallidagh dy baghtal.

Lesh cosoylaghey dagh heiltynys er cre ass haink eh as cre’n oyr v’eh ayns Sostyn Noa hene, va Bnr. Tilton aignagh dy chredjal dy daink eh ass tasht joarree roosteyryn marrey ennagh v’er ny gheddyn ec y çhenn Chaptan Obed Marsh. Cha dooar y barel shen annoonaghey erbee liorish ymmyrkey ny Marshyn; son cho leah as dynsee adsyn dy row eh ec y Çheshaght, v’ad er chur arralyn ardey shassooagh er-e-hon, as v’ad garral foast dy kinjagh gyn scansh da briwnys anchorragh ny Sheshaght gyn creck eh.

Rish shooyl magh ass y thie, hoilshee ee magh dy baghtal dy row y sheiltynys roosteyryn marrey cadjin dy liooar mastey sleih ynsit yn ard myr soilsheydys da berçhys ny Marshyn. Y barel ecksh er Innsmouth dorraghey—balley nagh dug ee rieau shilley er—she feoh neuchramp v'ayn, kyndagh rish leodaghey cultooragh y valley. Ren ee mish y hickyraghey dy row lieh-vun ec ny sannishyn jeh ooashley jouyil, bentyn rish cultys ‘olliaghtagh whaagh v’er ngeddyn greim er y valley as goaill urree hene ynnyd ny h-agglishyn cair-chredjuagh.

She “Oardyr Folliaghtagh Ghagon” v’ayn, er lhee, as gyn ourys, ny red mooidjeenagh far-phaganagh haink Niar keead er dy henney, tra va aalaghyn Innsmouth er çhee failleil. V’eh dooghyssagh dy row ee er mayrn foast, son haink bree braew noa dys ny h-aalaghyn nagh row er vailleil reesht, as dy leah va ard-chummaght ec y chultys ‘sy valley; ghow ee urree hene ynnyd Masoonys, as feddyn oayll ‘sy çhenn Halley Masoonagh rish New Church Green.

Ass lieh Vnr. Tilton, ny ben chredjuagh, va’n clane skeeal ny bun mie dhyt shaghney shenn valley fioghit as lomarcan. Dooys, she brod noa v’ayn. V’ee er chur jeeanid antrapoaylleeagh er y ghreesaghey seyrnagh as shennaghyssagh v’orrym hannah. S’goan y cadley hooar mee ayns shamyr veg y “Y” yn oie shen.

(...ny smoo ry-heet...)


Ass The Shadow over Innsmouth liorish H.P. Lovecraft.

No comments:

Post a Comment